Op 13 januari, na een jaar van politieke onrust, kreeg Spanje een linkse coalitieregering. Die voerde meteen enkele vernieuwingen door, waaronder de introductie van een ministerpost voor Ecologische Transitie. De regering kondigde ook de klimaatnoodtoestand af, maar klimaatorganisaties blijven sceptisch. “Als we geen actie ondernemen, valt er niets meer te doen aan de natuurrampen in ons land.”
De actie van de Spaanse regering volgt het Europees Parlement, dat in november al een internationale klimaatnoodtoestand afkondigde. Daarop kwam echter veel kritiek: de beslissing was immers vooral symbolisch, er hingen geen wettelijke gevolgen aan vast. Datzelfde geldt voor de Spaanse afkondiging, maar de coalitieregering beloofde wel binnen 100 dagen een wetsontwerp met klimaatmaatregelen naar het parlement te sturen.
Symbolische geste
Milieuorganisaties in Spanje reageerden op de afkondiging met een mengeling van voorzichtig optimisme en scepticisme. De confederatie Ecologistas en Acción (Ecologen in Actie) lobbyt al maanden bij de regering om de noodtoestand uit te roepen, vertelt medewerker Javier Andaluz.
“De nieuwe toon van deze regering is belangrijk, hoewel hij rijkelijk laat komt. Maar het feit dat de noodtoestand erkend wordt, benadrukt dat er geen tijd meer te verspillen is en dat we zonder actie niets meer kunnen beginnen tegen de natuurrampen die we ondervinden,” aldus Andaluz.
Spanje subsidieert nog steeds bepaalde fossiele brandstoffen, en tot recent kende het een ‘zonnetaks’ – een hoge belasting op het plaatsen van zonnepanelen op woningen, die zware kritiek kreeg van de EU.
Ecologistas en Acción blijft weliswaar sceptisch over de vooral symbolische waarde van de beslissing, en over de maatregelen in het wetsvoorstel dat op tafel ligt. Die zijn immers weinig radicaal en niet nieuw, meent Andaluz. “De meeste punten in het voorstel komen uit het Nationale Plan voor Energie en Klimaat dat vorig jaar al gepresenteerd werd, of uit andere initiatieven die eerdere regeringen niet afgewerkt kregen.”
Fiscale maatregelen tegen broeikasgas
Het huidige wetsontwerp draait hoofdzakelijk rond het verminderen van de uitstoot van broeikasgassen. Zo bevat het onder andere maatregelen om het gebruik van openbaar vervoer te promoten en om steden te dwingen tot het afbakenen van lage-emissiezones. Het bevat ook voorstellen voor meer hernieuwbare energie, de omschakeling van de auto-industrie, en klimaatneutrale landbouw.
Een deel van het plan steunt op de invoer van fiscale maatregelen, tot nu toe niet Spanjes sterkste kant. Het land subsidieert immers nog bepaalde fossiele brandstoffen, en tot recent kende het een ‘zonnetaks’ – een hoge belasting op het plaatsen van zonnepanelen op woningen, die zware kritiek kreeg van de EU.
"Een regering mag niet buigen voor de grote industrieën. Daarom is het ook belangrijk dat sociale organisaties geconsulteerd worden bij dit soort beslissingen.”
“Als de regering geen weg vindt rond de energielobby, wordt dat een democratisch probleem,” meent Andaluz. “Een regering mag niet buigen voor de grote industrieën. Daarom is het ook belangrijk dat sociale organisaties geconsulteerd worden bij dit soort beslissingen.” Spanje zette al een stap in de goede richting door het oprichten van de Burgervergadering voor Klimaatverandering. Het is echter afwachten of die meer invloed toegewezen krijgt dan een louter adviserend orgaan.
Weinig ambitie
Hoewel het wetsvoorstel als een stap in de goede richting kan gezien worden, zijn Ecologistas en Acción van mening dat de maatregelen te laat komen én te weinig ambitieus zijn – zeker omdat Spanje al met heel wat klimaatrampen af te rekenen kreeg. In 2019, een jaar gekenmerkt door bosbranden op verschillende continenten, eindigde de Spaanse zomer met hevige regen en overstromingen. En in januari van dit jaar vielen minstens 13 doden als gevolg van storm Gloria.
Daarnaast voldoet Spanje weliswaar aan de doelstellingen voor het verminderen van broeikasgassen van de Verenigde Naties – het land belooft een vermindering van 7,6% per jaar – maar volgens deskundigen zou het meer kunnen doen. “Spanje zou al tegen 2030 voor 100% op duurzame energie kunnen draaien, en de uitstoot van broeikasgas kan met 60% verlaagd worden,” meent Andaluz. “Tenminste als we ambitieuzere klimaatmaatregelen te zien krijgen.”
De afkondiging van de noodtoestand mag dan een goede stap zijn in het onderkennen van het milieuprobleem, maar het blijft voorlopig dus koffiedik kijken. Het wetsontwerp moet immers goedgekeurd worden door het parlement – geen sinecure gezien de kleine meerderheid die de coalitieregering ondersteunt. En ook daarna is het afwachten of de voorgestelde maatregelen echt zullen leiden tot een nieuw, duurzamer economisch model. “Met symbolische gebaren lossen we deze crisis niet op. Er is echte, tastbare actie nodig, en wel meteen,” concludeert Andaluz.
Dit artikel werd gepubliceerd door De Wereld Morgen op 11/02/2020
