Junior Journalist is de grootste schrijfwedstrijd voor scholieren uit Vlaanderen en Brussel en wordt jaarlijks georganiseerd door het Davidsfonds. Leeringen van het vijfde leerjaar tot en met het laatste middelbaar kunnen deelnemen. Tijdens het schooljaar 2024-2025 was het thema: ‘Feest!’ Lise Endels van het Sint-Martinuscollege in Overijse werd tweede in reeks 4 (derde graad secundair onderwijs) waar de opdracht was om een opiniestuk te schrijven.
De onverwacht lage opkomst bij de lokale verkiezingen na het afschaffen van de opkomstplicht, de frustratie van veel kiezers over de lange tijd die het kost om een nieuwe regering te vormen… Het zette me aan het denken, verkiezingen moeten de hoogmis van de democratie zijn. We zijn ons onvoldoende bewust van wat onze stem allemaal beïnvloedt en wat men er nadien mee doet. De invloed van geld in de politiek neemt toe, kleinere partijen worden benadeeld en de lange tijd voor de vorming van een regering leidt bij vele mensen tot grote frustraties. Verkiezingen vandaag de dag zijn geen feest meer voor de democratie.
Met de afschaffing van de opkomstplicht voor de lokale verkiezingen van 13 oktober bleef meer dan een derde van de Vlamingen thuis. Dit is veel lager dan experten hadden voorspeld. Volgens politicoloog Tom Van der Meer zijn vooral jongeren, laagopgeleiden en mensen met een migratieachtergrond massaal weggebleven uit het stemhokje. Wordt de stem van het volk dan nog op een representatieve manier gehoord? Het is toch belangrijk om iedereen erbij te betrekken? We dreigen zo ook in een vicieuze cirkel terecht te komen van steeds minder inwoners die gaan stemmen en politici die voor deze groepen geen campagne en beleid meer voeren.
Daarnaast heeft geld een te grote invloed op de politiek. De partijen die het de vorige jaren goed deden, worden beter gefinancierd dan de kleinere partijen. De grote partijen kunnen hierdoor een sterkere campagne voeren zoals beter drukwerk produceren, meer reclameborden zetten langs de kant van de weg, folders in grotere oplagen verdelen en cadeautjes uitdelen aan de mensen. Zij zullen hierdoor de burger via meerdere kanalen bereiken en dus ook meer beïnvloeden. Volgens Het Laatste Nieuws spendeerde de N-VA in Geel 33.426,16 euro aan haar verkiezingscampagne. Dit was bijna 10 keer zoveel als de CD&V. Het grootste deel van dit budget ging naar sociale media. De invloed op kiezers via campagnes op sociale media is een belangrijk aspect in de verkiezingscampagne, maar niet elke partij krijgt hiertoe de kans. Sociale media bieden politieke partijen de mogelijkheid om direct in contact te komen met kiezers. Dit kan positief zijn, omdat het politieke betrokkenheid vergroot, maar dit kan ook negatief zijn doordat het algoritmes gebruikt die bepaalde informatie bevorderen en andere verbergen. Dit maakt het gemakkelijker voor grotere partijen om hun boodschap te verspreiden maar moeilijker voor de kleinere partijen. In een democratie moet toch iedereen dezelfde kansen krijgen om hun ideeën tot bij de mensen te brengen?
Ten derde duurt het in België na de verkiezingen vaak maanden – soms zelfs meer dan een jaar - voordat er een nieuwe regering gevormd wordt. Dit komt door het ingewikkelde systeem met meerdere partijen en taalgroepen. Zo duurde het vormen van de federale regering in 2010 maar liefst 541 dagen, terwijl het in landen zoals Nederland gemiddeld 103 dagen duurt. Tijdens die lange periodes geraken mensen vaak gefrustreerd omdat belangrijke beslissingen uitblijven. Het "feest" van de verkiezingsavond verliest daardoor snel haar glans omdat de samenleving pas veel later merkt wat de echte impact van de verkiezingen is geweest. Is het uitschrijven van nieuwe verkiezingen 100 dagen na de vorige bij uitblijven van een nieuwe regering een optie om druk te zetten op de formatie?
Een mogelijk tegenargument dat in deze discussie naar voren kan komen is dat er landen zijn waar mensen niet kunnen stemmen. Wij zouden onze verkiezingen juist moeten koesteren en trots zijn op ons democratisch systeem. Dit is een vals dilemma. Men gaat er dan immers van uit dat er maar twee keuzes zijn: tevreden zijn met ons huidig systeem of helemaal geen democratie hebben. Dit is niet zo in de realiteit. Uiteraard moet je blij zijn dat je mag gaan stemmen, maar dat wil niet zeggen dat je niet kritisch mag zijn over de manier waarop het gebeurt. Het recht om te stemmen is waardevol, maar het verliest betekenis als mensen zich niet vertegenwoordigd voelen of zich gemanipuleerd voelen. Een oplossing hiervoor zou kunnen zijn om de mensen op een objectieve manier te informeren. Dit kan bijvoorbeeld al op school. Ik vind dat iedereen de politieke programma’s van de verschillende partijen zouden moeten kennen. Hierdoor verkleint de kans dat we onbewust in een bepaalde richting geduwd worden door de soms nietszeggende slogans en campagnes.
We kunnen dus concluderen dat de verkiezingen vandaag de dag geen feest meer zijn voor de democratie. De lage opkomst, de groeiende invloed van geld en de lange formatie van een nieuwe regering zorgen voor frustratie bij veel kiezers. Het is van essentieel belang dat iedereen een eerlijke kans krijgt om gehoord te worden zonder dat grotere partijen hun invloed onterecht kunnen vergroten. Door meer objectieve informatie en politieke educatie kunnen we de betrokkenheid vergroten. Alleen dan kan de democratie een feest blijven voor iedereen.
© 2025 StampMedia / Lise Endels
Deelnemen aan de volgende editie van Junior Journalist? Ook in het schooljaar 2025-2026 vindt de schrijfwedstrijd plaats in heel Vlaanderen en Brussel. Het thema is dit keer ‘Is dat echt?’ Meer info vind je hier.
