Steeds meer jongeren combineren studeren en werken, maar dat heeft een stevige impact op hun mentaal welzijn. Dat zegt psycholoog Brecht Anteunis, die in zijn praktijk heel wat studenten ziet die uitgeput of angstig raken door de dubbele belasting. “De financiële druk is groot. Voor veel jongeren wordt het simpelweg te veel.”
Bregje Lux (21) begon al op haar vijftiende te werken en deed dat tot haar achttiende, toen ze afstudeerde in het middelbaar. Ze werkte na school mee met een begrafenisondernemer en nam in het weekend vroege shifts in een woonzorgcentrum. “Ik wilde sparen omdat ik graag vroeg alleen wilde gaan wonen”, vertelt Lux. “Ik was elke dag bezig. Ik ging naar school tot 16 uur, vertrok dan meteen naar mijn job en kwam rond 21 uur thuis. Dan had ik geen zin of energie meer om nog iets te doen.”
De gevolgen waren duidelijk. “Ik was altijd moe. Ik voelde dat ik school en werk niet kon combineren als ik in ASO of TSO zou blijven. Daarom ben ik naar BSO gegaan. Achteraf gezien heb ik daar veel spijt van”. Haar schooltaken maakte ze in het weekend na de vroege shift in het woonzorgcentrum. “Als ik door de week een toets had, moest ik enkel nog nalezen.”
Hoewel ze met haar inkomen haar eerste auto kon kopen en nu op zichzelf woont, blijft er een dubbel gevoel. “Ik heb heel veel gemist van mijn jeugd. Ik dacht dat zelfstandig worden alles zou oplossen, maar nu denk ik vaak: had ik toen maar wat meer genoten en voor school gekozen.”
Zelden vrije keuze
Volgens psycholoog Brecht Anteunis is het fenomeen al langer aan het groeien. “Het wordt steeds normaler dat studenten hun studies spreiden zodat ze tijdens het jaar kunnen werken. Maar bij de jongeren die bij ons aankloppen, is er vaak geen vrije keuze. Ze moeten werken om rond te komen, om een kot te betalen, om hun studies te financieren, of soms zelfs om thuis te helpen. Dat is een zware last voor jongeren.”
Zo’n 14 procent van de kinderen in België leeft in armoede, blijkt uit cijfers van Unicef. Psycholoog Anteunis ziet ook dat vooral jongeren die het thuis moeilijk hebben, sneller in de problemen komen. “Wanneer een jongere uit noodzaak, door bijvoorbeeld een slechte thuissituatie gaat werken, zijn er vaak al spanningsklachten aanwezig. Die jongeren komen niet met een blanco rugzak binnen. Ze dragen al zorgen mee, en daar komt de druk van school en werk bovenop.”
"Voor een student die vier dagen per week voltijds naar de les gaat, is één dag werken meestal het maximum. Anderhalve dag per week is voor veel jongeren al te veel” – Brecht Anteunis (Psycholoog)
Die spanning kan zich op veel manieren uiten. Anteunis: “We zien vermoeidheid, paniekaanvallen, slecht slapen, hartkloppingen. Maar ook sociaal isoleren: jongeren die geen leuke dingen meer doen, afspraken afzeggen of nergens energie voor hebben. Als die klachten structureel worden, zitten we in de gevarenzone.”
Maximum 1 dag per week
Volgens Anteunis onderschatten veel jongeren en ouders hoe zwaar de combinatie werkelijk is.“Voor een student die vier dagen per week voltijds naar de les gaat, is één dag of ongeveer acht uur werken meestal het maximum. Anderhalve dag per week is voor veel jongeren al te veel. Een student moet een student kunnen blijven.”
Het probleem stopt niet aan de fysieke grens. Slaaptekort heeft volgens de psycholoog een directe invloed op het leervermogen. “In onze slaap verwerken we de informatie van de dag. Als jongeren te weinig slapen, kunnen ze zich moeilijk concentreren en volgen ze de lessen minder goed. Ze raken dubbel kwetsbaar, ze hebben minder aan de lessen en verliezen tegelijk energie om te studeren.” Maar niet alleen slaaptekort is een gevolg. Ook piekeren en zelfs hartkloppingen, zegt Anteunis.
Dure psychologische hulp
De psycholoog wijst ook op een pijnlijk spanningsveld. “Je praat met jongeren over financiële stress, maar psychologische hulp is zelf duur. Dat voelt heel dubbel. De huidige terugbetalingen zijn onvoldoende.” En zo wachten jongeren vaak te lang om hulp te zoeken omdat ze het niet kunnen betalen.
Anteunis benadrukt dat begeleiding en een realistische planning essentieel zijn. “Neem geen te zware pakketten op. Ga samenzitten met leerlingenbegeleiding. Begin met kleine taken en zorg dat je overzicht hebt. En hecht waarde aan je basis: slapen, gezond eten, ontspanning en een sociaal vangnet. Dat zijn geen extra’s. Dat zijn noodzakelijke beschermingsfactoren.”
