Wat in sommige culturen wordt aangeduid als ‘een vrouwelijke besnijdenis’, staat internationaal bekend als vrouwelijke genitale verminking (VGV). Een praktijk die wereldwijd miljoenen meisjes treft en door de Wereldgezondheidsorganisatie wordt erkend als een ernstige schending van de mensenrechten. Ook in België blijft VGV een verborgen realiteit. Toch groeit het verzet, gedragen door vrouwen met moed, expertise en levenservaring. “Mijn kinderen zullen dit nooit meemaken, het stopt bij mij”
“Ze hielden me vast. Mijn moeder en mijn tante. Toen begon de pijn. Soso*, een moedige vrouw uit Soedan die sinds 2005 in België woont, overleefde een van de zwaarste vormen van vrouwelijke genitale verminking (VGV). Ze was amper zes jaar oud toen haar leven voorgoed veranderde. Wat begon als een feestdag vol zang, hennaversiering en nieuwe kleren, eindigde in bloed, angst en trauma. “Ik wist niet wat er zou gebeuren. Maar ik zag het gebeuren bij andere meisjes die dag. Alles is in mijn ogen en in mijn oren gegrift.”
Dit zijn vier types van vrouwelijke genitale verminking (VGV):
Type 1 – Clitoridectomie: gedeeltelijke of volledige verwijdering van de clitoris en/of de voorhuid
Type 2 – Excisie: verwijdering van de clitoris en de binnenste labia, soms ook (deels) de buitenste labia
Type 3 – Infibulatie: vernauwing van de vaginale opening door het aan elkaar naaien van de vulvalippen. Er blijft slechts een kleine opening voor urine en menstruatiebloed
Type 4 – andere vormen: alle overige schadelijke handelingen zoals prikken, snijden, brandmerken of schrapen zonder medische oorzaak
Wat Soso op zesjarige leeftijd werd aangedaan, werd pas echt duidelijk toen ze volwassen werd. “Tijdens seks voelde ik niets anders dan pijn, en mijn eerste bevalling was bijna fataal. Ik lag drie dagen in het ziekenhuis. De dokters moesten een reconstructieve operatie uitvoeren. Pas daarna werd de seks beter. Alsof ze mijn lichaam moesten repareren van iets dat nooit had mogen gebeuren.”
“Tijdens seks voelde ik niets anders dan pijn, en mijn eerste bevalling was bijna fataal” – Soso (slachtoffer vrouwelijke genitale verminking)
Wat Soso het meeste pijn doet, is dat de praktijk nog steeds doorgaat, zelfs binnen haar eigen familie. “De vrouw van mijn broer liet haar dochter vorig jaar besnijden in Soedan. Ik praat sindsdien niet meer met haar. Hoe kun je dat doen, wetende wat wij meegemaakt hebben?”
Soso is vastberaden dat het bij haar stopt. Ze heeft drie dochters en beschermt hen met alles wat ze heeft. “Mijn familie weet dat ik het niet toelaat. Mijn meisjes zijn Belgisch. Ik verbreek de ketting.” Toch beseft ze dat niet elke moeder die controle heeft. “Sommige kinderen worden meegenomen op vakantie en zonder toestemming van de moeder besneden. Daarom is sensibilisering belangrijk. Niet alleen voor vrouwen die het meemaakten, maar voor iedereen. Je moet weten wat het is, om het te kunnen stoppen.”
“VGV stopt bij mij”
VGV wordt beschouwd als een schending van de mensenrechten voor vrouwen en meisjes. Het Verdrag van de Raad van Europa stelde VGV als strafbaar in 2023. Toch gebeurt het nog. Mawda Abbas, afkomstig uit Soedan en actief bij GAMS België, weet waarom de strijd nog lang niet gestreden is. “Ik ben zelf niet besneden, dankzij mijn moeder. Zij verzette zich tegen haar familie. Nu zet ik haar strijd verder.” Abbas coördineert het Community Voices-project bij GAMS, waarbij vrouwen uit risicogemeenschappen worden opgeleid tot sleutelfiguren die binnen hun gemeenschap VGV bespreekbaar maken.
“Mijn moeder verzetten zich tegen haar familie en liet me niet besnijden. Nu zet ik haar strijd verder” – Mawda Abbas (medewerker GAMS)
Door de oorlog in Soedan ziet Abbas een verontrustende trend. “Tijdens conflicten vallen mensen terug op tradities. Vrouwelijke genitale verminking wordt dan gezien als bescherming tegen verkrachting of als garantie voor een goed huwelijk. Zelfs families die eerder tegen waren, hervallen.”
Op 17 mei lanceerde GAMS een nieuwe campagne onder de slogan “VGV stopt bij mij”. Dit jaar richt de campagne zich op ouders die bewust weigeren om hun dochters te laten besnijden, in aanloop naar de zomervakantie wanneer veel families naar hun land van herkomst reizen. “We willen ouders versterken in hun keuze om nee te zeggen. Elke ouder die beslist om te stoppen, breekt een ketting”, zegt Abbas.
Preventie en zorg
GAMS België zet in op zes pijlers: preventie, bescherming, begeleiding, vorming, beleidsbeïnvloeding en internationale samenwerking. Naast het opleiden van gemeenschapsfiguren, ondersteunen ze ook professionals zoals artsen en leerkrachten via tools als de ‘detectometer’, waarmee risico’s kunnen worden ingeschat. Parallel aan de preventie loopt de zorg voor wie al slachtoffer werd.
In het UMC Sint-Pietersziekenhuis in Brussel is er een referentiecentrum, CeMAViE. In Gent bevindt zich het Referentiecentrum VGV, waar vrouwen terechtkunnen voor medische en psychosociale opvolging. Vroedvrouw Marilyn D’hondt begeleidt daar al sinds 2014 vrouwen met VGV. “Wat mij raakt, is dat we echt luisteren. Zonder oordeel. Tijdens de eerste consultatie gebruiken we een spiegel om de vulva samen te bekijken. Voor veel vrouwen is dat de eerste stap naar heling.” Maar ook in andere steden is nood aan toegankelijke zorg. Plannen voor een nieuw referentiecentrum in Antwerpen, zoals vermeld staat in het regeerakkoord, bieden hoop. Abbas: “We bouwen bruggen met de gemeenschappen, want je kan geen effectieve zorg bieden zonder culturele vertaling.”
Uit het jaarrapport van het Referentiecentrum VGV van 2024 blijkt dat het centrum 128 vrouwen ontving, waarvan 94 voor de eerste keer. De meeste patiënten komen uit landen als Somalië, Soedan en Guinee. Opvallend is de stijgende zorgvraag bij volwassen vrouwen en de toename van doorverwijzingen naar psychologische en seksuele hulp.
“Voor elke vrouw die lijdt in stilte: je staat er niet alleen voor” - Marilyn D’hondt (vroedvrouw Referentiecentrum VGV)
Zowel D’hondt als Abbas benadrukken het belang van hoop. D’hondt: “Voor elke vrouw die lijdt in stilte: je staat er niet alleen voor. Kom praten. Alleen al je verhaal vertellen, kan het begin zijn van heling.”
Voor vrouwen als Soso is praten over VGV geen keuze, maar een missie. “Als jij dit hebt meegemaakt, weet dan: je bent niet alleen. Zoek hulp”, zegt ze. “Praat erover. En als je moeder bent, bescherm je kinderen. Traditie mag nooit een reden zijn voor pijn. Wij zijn sterk genoeg om het te stoppen.”
* Omwille van de gevoeligheid van het onderwerp werd in dit artikel een schuilnaam gebruikt.
Dit artikel werd gepubliceerd door De Wereld Morgen op 26/06/2025.
