[Jongeren en religie: boeddhisme] "Concentreren op het hier en nu"

Onze reporter Stef Vananderoye (22) zoekt in tijden van Chanoeka en Kerst uit hoe jongeren omgaan met zingeving en levensbeschouwing. Met zijn bijdrage hoopt Vananderoye het onderwerp religie bespreekbaar te maken onder jongeren. Vandaag: een gesprek met Gijs, die al geruime tijd in een boeddhistisch klooster verblijft.

Dag 6: Boeddhisme

Gijs Van den Broeck (26) verblijft en werkt als stafmedewerker in Plum Village, een boeddhistisch klooster in Frankrijk. Hij leeft er al meer dan een jaar tussen de monniken. "Je moet op zoek naar een manier om je leven in eigen handen te nemen."

Behoor je tot een bepaalde stroming binnen het boeddhisme?

Van den Broeck: “Ik zou mezelf niet omschrijven als een boeddhist. Het is net eigen aan de boeddhistische filosofie dat je niet in vakjes denkt. Die manier van denken komt vooral voor in onze Westerse cultuur en komt voort uit het christendom. Het gaat bij het boeddhisme om bepaalde ideeën en ervaringen die de Boeddha heeft gehad, die zinvol voor ons kunnen zijn. Mij maakt het niet uit waartoe ik behoor, maar ik identificeer me wel heel sterk met die ervaringen. Ik volg ook geen vaste leer. Het is meer een levenshouding. Er is een bekend gezegde in het boeddhisme: ‘Als je de Boeddha tegenkomt, vermoordt hem dan.’ Je moet zelf ervaren of zijn ideeën heilzaam zijn voor jou of niet. Uit die ervaring kun je inzicht krijgen in je eigen leven. Ik heb Godsdienstwetenschappen gestudeerd, dus ik weet wel veel over het boeddhisme. Maar toch kom ik hier iedere week een nieuwe ervaring tegen.”

Wanneer heb je voor het boeddhisme gekozen?

Van den Broeck: “Ik ben christelijk opgevoed en heb mijn eerste communie en vormsel gedaan. Ik heb daar nog heel veel respect voor en ik ga zelfs graag naar de kerk. Naar de kerk gaan was een eerste vorm van meditatie. Op een zeker moment geloofde ik niet meer in de verhalen van het christendom, maar bleef ik wel naar de mis gaan. Het spirituele aspect sprak me nog altijd aan, ook al luisterde ik niet echt meer naar wat de priester zei. Ik probeerde het serene gevoel dat ik er door kreeg vast te houden. In het middelbaar had ik een godsdienstleerkracht die ons leerde mediteren en daar is het voor mij eigenlijk begonnen. Ik ervoer een diep gevoel van rust, dat ik anders nooit voelde. Sindsdien ben ik op zoek naar manieren om dat gevoel te blijven ervaren. Na het beëindigen van mijn studies in het hoger onderwijs, wilde ik mij er volledig aan wijden en ben ik uiteindelijk bij het klooster terecht gekomen.”

“Ik had geen werk en geen relatie, dus ik dacht: nu is het moment. Ik kon gaan rondtrekken of vrijwilligerswerk doen. Maar uiteindelijk heb ik besloten om me toe te leggen op wat me het meeste interesseerde. Eerder ben ik op retraite in een christelijk klooster geweest, dus het sprak me wel aan. Dit klooster, waar ik nu zit, heb ik leren kennen via een cursus mindfulness. Ik wou deel uitmaken van een organisatie en me niet zomaar afzonderen van de wereld. Dat heb ik hier wel gevonden.”

Dagelijkse routine

Hoe ziet zo’n dag in het klooster er uit?

Van den Broeck: “Het begint met vroeg opstaan, rond vijf uur. Om zes uur is er zitmeditatie en om zeven uur ontbijt. Dat was voor mij een grote aanpassing omdat ik het studentenleven gewoon ben. Het is niet altijd gemakkelijk, maar het leert je wel uit je comfortzone kruipen en jezelf tegen te komen. Na het ontbijt ga ik aan het werk: vrijwilligerswerk bij Wake Up, dat is zo’n beetje de jongerenafdeling. Ik doe er voornamelijk administratief werk. ’s Middags volgt een wandelmeditatie voor het middageten. Het eten gebeurt altijd in stilte als een vorm van meditatie. Hier heb ik voor het eerst van eten leren genieten, zonder over iets anders te moeten nadenken. In de namiddag werk ik opnieuw drie uur. Daarna is er avondmaal en opnieuw meditatie.”

“Twee keer per week is het mindfulnessdag, mannen en vrouwen van het klooster komen samen. (De vrouwen leven apart, nvdr.) De hele gemeenschap luistert dan naar een lezing van de stichter, meester Thich Nhat Hanh. Eén dag per week is het rustdag, de zogenaamde lazy day en dat is voor mij eigenlijk de moeilijkste dag. Normaal gezien plan je je vrije dag vol, maar op deze dag moet je de dag nemen zoals hij komt en helemaal niets plannen. Er komen regelmatig bezoekers en groepen, die hier verblijven voor een retraite.”

Hoor jij ook bij de monniken?

Van den Broeck: “Nee, de monniken verblijven in de monks residence, waar de medewerkers niet binnen mogen. Ze scheren zich ook helemaal kaal, zowel de mannen als de vrouwen. Ik heb al mijn haar nog. Als ze niet op hun kamers zijn, leef je echt wel tussen de monniken. Ik heb met enkelen vriendschappen gesloten. Het is een grote familie. Er zijn een stuk of tien ‘leken’, die net zoals ik vrijwilligerswerk doen. Ik heb geen echte baas, of ik mag hem toch niet zo noemen. Er zijn wel eens meningsverschillen, maar die worden vreedzaam opgelost.”

Geloven is…

In het boeddhisme is er geen sprake van een god. Maar bestaat er volgens jouw overtuiging wel iets vergelijkbaars?

Van den Broeck: “Nee, absoluut niet. Ik ben geen expert in boeddhistische studies, maar de Boeddha is geen god. Het lijkt soms wel dat hij verafgood wordt, maar dat is niet zo. Het beeld van de Boeddha dat je overal ziet is een voorbeeldfunctie. Het is een voorstelling van jezelf, hoe je net als de Boeddha kan worden. Het uitgangspunt blijven de vier nobele waarheden: er is lijden, dat lijden heeft een oorzaak, de oorzaak kan opgeheven worden en daarvoor kun je het achtvoudige pad volgen. Je moet op zoek naar een manier om je leven in eigen handen te nemen. De meeste mensen denken dat het gaat om verlichting bereiken, maar eigenlijk is het vrijheid, dat belangrijk is. Je kan deze houding met andere levensbeschouwingen combineren.”

Op welke manier verklaar je dan de wereld en het ontstaan van het leven?

Van den Broeck: “Boeddhisme gaat over het hier en nu. Dus eigenlijk zijn boeddhisten niet geïnteresseerd in die vraag. Mensen maken zichzelf ongelukkig door met andere zaken bezig te zijn dan met het hier en nu. Het boeddhisme verklaart het leven dus door het niet te verklaren. Je kan tot in het oneindige blijven zoeken naar een verklaring of een zin van het leven. Wij mediteren juist om dat soort gedachten los te laten.”

Mama is fan

Wat vindt je familie ervan dat je een jaar in een klooster zit?

Van den Broeck: “Toen ik vertrok zeiden ze ‘Kom alsjeblieft ooit terug’. Zelf zijn ze niet zo gelovig, maar ze weten dat ik er fel mee bezig ben. Mijn ouders zeiden dat als dit was wat ik wilde doen, dat ik het dan maar moest doen. Mijn oudste broer is een jaar in Australië gaan studeren, dus het was voor hen geen nieuwe ervaring. Ze hebben me financieel gesteund en zijn op bezoek geweest. Mijn mama is al helemaal fan van en ze wil graag mee mediteren. We missen elkaar wel, maar ze vinden het heel tof wat ik hier doe. Ik denk dat ze beter reageren dan sommige ouders van anderen die hier werken. Ze hadden blijkbaar het idee dat hun kinderen in een sekte terecht gingen komen of zo.”

“In het begin overwoog ik om misschien ooit in te treden als monnik, maar na lang nadenken ben ik daar toch op teruggekomen. Het gemeenschapsleven spreekt me enorm aan, maar het is niet de manier waarop ik wil leven. Het is een leerrijke ervaring, maar ik heb soms wat tijd voor mezelf nodig. Het monnikenbestaan is dus niet echt iets voor mij. Het lijkt wel alsof sommigen naar hier komen om hun Westerse levensstijl te ‘ontvluchten’. Ik ben thuis ook heel gelukkig, dus dat speelt voor mij geen rol. Ik heb thuis ook een gemeenschap.”

Wat is het belangrijkste aan jouw levensbeschouwing?

Van den Broeck: “Het belangrijkste is dat ik ervaar dat het heilzaam is en dat ik veel stabieler word. Ik merk dat er minder lijden in mijn leven is. Ik voel weinig frustraties en kan ontspannen leven door mijn kijk op het leven. Het laat me toe om op een open manier met anderen om te gaan. Ethiek, de leer en de ervaring zijn in het boeddhisme met elkaar verweven denk ik. De leer komt voor uit ervaring en de ethiek is daar nauw mee verbonden. Ethisch handelen komt vanzelf als je de juiste houding aanneemt, die je in de leer wordt aangeleerd. Op je eentje is het moeilijk om de discipline vol te houden, dus is de gemeenschap heel belangrijk. Qua rituelen is meditatie de belangrijkste. Hierdoor krijg je inzicht in jezelf en je omgeving. Ik heb altijd doorheen mijn leven rituelen gehad, zoals het controleren van mijn ademhaling of ’s morgens het raam opendoen om frisse lucht op te snuiven. Ik zie meestal wat het beste voor mij werkt.”

© 2014 – StampMedia – Stef Vananderoye