Onze reporters brachten gedurende het Film Fest Gent verslag uit van de vele films die daar de revue passeerden. Helena (18) dook de zaal in voor ‘Maïdan’, of de Oekraïense revolutie door de ogen van regisseur Sergei Loznitsa. “Het is geen film die je meesleurt. Hij had meer kracht gehad als hij korter was geweest, of als Loznitsa de verschillende dimensies van het conflict had getoond.”
Afgelopen winter ontstonden op Majdan Nezalezjnosti, het onafhankelijkheidsplein in Kiev, hevige protesten tegen de regeringspolitiek van de Oekraïense president Janoekovytsj. Het niet goedkeuren van de associatieovereenkomst tussen Oekraïne en de Europese Unie was wat de burgers in november ’13 op straat bracht. De overheid was corrupt, was het oordeel van de manifestanten.
Regisseur Sergei Loznitsa maakt ons medegetuige van de evolutie van deze opstanden. Die beginnen vreedzaam: het plein wordt bezet en het natiegevoel wordt versterkt door samen liederen te zingen en naar gedichten te luisteren. Het komen en gaan wordt afstandelijk weergegeven met een vaste, stilstaande camera. Mensen lopen langs en uit het beeld, of gaan er gewoon voor staan. Er wordt zelden gefocust op één persoon.
De koppigheid van de cameraman om zijn fijntjes uitgekozen camerastandpunt niet te verlaten, zorgt ervoor dat de actie soms buiten beeld valt. De lange, uitgebreide shots zijn verantwoordelijk voor het tergend traag tempo. De verschillende beelden vervangen elkaar snel, zonder overgang.
Van trots gezang naar beestachtig geweld
Een revolutie is in de maak en een front wordt gevormd. Enthousiaste sprekers motiveren de menigte met redenen om vol te houden. De vrijheid wordt gezocht en gevonden in het woord. De orthodoxe kerk steunt de demonstranten actief, en klimt soms zelfs het podium op om hen een hart onder de riem te steken. Vrijwilligers bevoorraden iedereen met eten en drinken. Het volkslied wordt met steeds meer overtuiging gezongen.
Elke zondag zijn er confrontaties tussen burgers en politie, maar de manifestanten houden stand. Alles wat de boodschap kracht bij kan zetten, wordt naar het plein versleept en in brand gestoken. Mensen geraken elkaar kwijt in de alom aanwezige zwarte rook - enkel het vuurwerk schiet er bovenuit.
Men roept om dat iedereen met een medische opleiding verzocht wordt zich naar Maïdan te begeven. Alle hulp is nodig. De film eindigt met de gebeden voor de honderden doden en gewonden die er gevallen zijn. “Helden sterven nooit”, klinkt uit duizenden kelen. Stilte volgt. De uiteindelijke uitkomst van deze barre maanden wordt niet getoond.
Vanachter een veilig raampje
Het beeldmateriaal dat Loznitsa gemaakt heeft, is zeker een esthetische meerwaarde voor het collectief geheugen. ‘Maïdan’ is echter geen film die je meesleurt. De statische beelden zorgen ervoor dat je als toeschouwer de revolutie vanachter een veilig raampje bekijkt. Je wordt tot dicht bij de protestbeweging gebracht, maar zelden krijg je het gevoel er in betrokken te worden. Zelfs de revolutionaire sfeer en spanning die er gehangen moet hebben komt niet over.
De film had meer kracht gehad als hij korter was geweest, of als de tijd werd gebruikt om verschillende dimensies van het conflict te tonen. De sleur van stilstaande beelden wordt slechts een enkele keer doorbroken door de pakkende, trillende beelden wanneer de cameraman moet wegvluchten voor het traangas van de politie.
En hoewel alles onbevooroordeeld in beeld wordt gebracht, is Loznitsa’s werk toch geen objectieve film. Verwacht geen breed inzicht in hoe de situatie in elkaar zit. De keuze om enkel de massa in beeld te brengen, houdt deze documentaire wat oppervlakkig. Een inkijk in wat er aan de revolutie is voorafgegaan, wat de drijfveren en frustraties van de mensen waren had dit kunnen doorbreken.
© 2014 – StampMedia – Helena Verheye
