Veel jongeren komen niet snel in aanraking met kunst en musea. Dat is een groot probleem, vindt reporter Fatima Noori, want "kunst en cultuur helpen ons leren uit de fouten van het verleden."
Veel musea worstelen de laatste jaren met de vraag hoe ze een jong publiek kunnen aanspreken. En eerlijk: ik snap ergens wel waarom jongeren afhaken. In onze maatschappij krijgt cultuur simpelweg te weinig waarde. Dat zie je al aan de politiek. Zodra er een financiële crisis is, is cultuur het eerste waar op bezuinigd wordt. Onze nieuwe regering is daar een perfect voorbeeld van. In het begrotingsakkoord van de Vlaamse regering bedraagt de besparing binnen de cultuursector zo’n 23 miljoen euro op een totaalbudget van bijna een half miljard.
Het is pijnlijk om te zien dat er tegelijkertijd wel miljarden euro’s naar defensie gaan, alsof we jongeren moeten leren dat geweld een oplossing is. Terwijl kunst en cultuur ons juist iets anders te bieden hebben: lessen uit de geschiedenis, verhalen van oorlog en vrede, vastgelegd in schilderijen, beelden en muziek. Ze zijn er niet voor niets: ze helpen ons leren uit de fouten van het verleden.
Maar in plaats van die lessen te koesteren, leven we in een samenleving die vooral gericht is op het cognitieve en het individuele. Onderwijs draait om punten scoren, talen en wiskunde, uit het hoofd leren en reproduceren. Creativiteit lijkt een luxe, niet iets wezenlijks. Wie voor een creatieve richting kiest, krijgt vaak te horen dat hij of zij ‘geen toekomst’ heeft, want kunst geeft zogezegd geen zekerheid in onze maatschappij. Het gevolg? Jongeren leren dat cultuur en kunst niet belangrijk zijn – of zelfs een risico. De meeste jongeren die kunst studeren voelen zich vaak verplicht om daarnaast iets anders te studeren voor financiële zekerheid. Of ze doen random jobs om geld te verdienen, gewoon om daarnaast met hun kunst bezig te kunnen zijn.
Kunst is niet enkel een tekening op de muur, het is het hart van de maatschappij
Daarbovenop zijn musea vaak niet eens toegankelijk. Inkomstprijzen zijn hoog, en het imago van een museum is voor veel jongeren allesbehalve uitnodigend. Ze denken al snel aan een stille zaal vol schilderijen waar je niets mag aanraken en waar alles draait om ingewikkelde uitleg die je toch niet begrijpt. Het clichébeeld dus, terwijl een museum zoveel méér kan zijn: een plek die inspireert, prikkelt en je wereld groter maakt. Maar er zijn ook wel musea die hun best doen om jongeren aan te trekken, zoals het Fotomuseum (Fomu) probeert met Nightwatch FOMU, een jaarlijks project waarbij een museum wordt overgenomen door jong talent tussen 16 en 27 jaar.
Gebrek aan kunst in het onderwijs
Door al deze factoren verliezen jongeren hun creativiteit en de kans om hun horizon te verbreden. En dat is een probleem dat verder reikt dan lege museumzalen. Want een generatie die geen waarde meer ziet in kunst en cultuur, verliest langzaam haar verbinding met geschiedenis, empathie en verbeelding. Musea zouden juist plekken moeten zijn waar jongeren zich herkennen, uitgedaagd worden, en leren dat kunst niet stoffig is, maar springlevend.
Als we willen dat jongeren de weg terugvinden naar musea, moeten we dringend stoppen met cultuur te behandelen als een luxe of bijzaak. Kunst is niet enkel een tekening op de muur, het is het hart van de maatschappij. Het onderwijs moet meer ruimte geven aan creativiteit, de politiek moet cultuur beschermen in plaats van ze op te offeren, en musea zelf moeten de moed tonen om hun deuren écht te openen voor een nieuwe generatie. Want zonder jongeren verliezen musea niet alleen hun toekomstig publiek, maar verliezen wij als samenleving ons collectieve geheugen.
Er zijn verschillende manieren om dat te bereiken: kunst en cultuur toevoegen aan de leerplannen, lessen over kunst en de impact daarvan doorheen de voorbije eeuwen verplicht maken. Als we van de jonge generatie geen machines willen maken die alleen reproduceren, moeten we kunst in de kijker zetten.
Kunst verandert voortdurend en brengt verandering teweeg. In de reeks 'Kunst in transitie' onderzoekt StampMedia hoe kunst meebeweegt met thema's als gender, identiteit, cultuur en duurzaamheid. In woord, beeld en geluid zoeken reporters naar wat kunst vandaag betekent en waar ze naartoe evolueert.
