"In de kunst vind je vooral naakte vrouwen in een seksuele context" zegt Anneleen Lemmens, coördinator van Engagement Arts : "Als mannen zonder kleren in een film getoond worden, zit daar vaak een grap achter.""In de kunst vind je vooral naakte vrouwen in een seksuele context" zegt Anneleen Lemmens, coördinator van Engagement Arts : "Als mannen zonder kleren in een film getoond worden, zit daar vaak een grap achter."
De genderkloof in de culturele sector blijft groot. Volgens Engagement Arts – een beweging die het seksisme en het machtsmisbruik in het Belgische kunstenveld wilt aanpakken – worden vrouwen vaak geconfronteerd met grensoverschrijdend gedrag en stereotypering, zowel tijdens audities als in films. Coördinator Anneleen Lemmens: “In de kunst vind je vooral naakte vrouwen in een seksuele context. Machtsverhoudingen zijn het kernprobleem. Als een vrouw de job wilt, moet ze naakt gaan. Als mannen zonder kleren in een film getoond worden, zit daar vaak een grap achter.”
“Als een vrouw een job wilt in de kunst, moet ze naakt gaan. Als mannen zonder kleren in een film getoond worden, zit daar vaak een grap achter” – Anneleen Lemmens (coördinator Engagement Arts)
Volgens cijfers van Guerrilla Girls is vrouwelijke naaktheid sterk oververtegenwoordigd in kunst, terwijl de representatie van vrouwen vaak tekortschiet. In 1989 publiceerde dit feministisch collectief van kunstenaars een poster met de boodschap: minder dan 5% van de artiesten zijn vrouwen, maar ongeveer 85% van het naakt in de kunst beeldt vrouwen af. Een kwart eeuw later is dit percentage amper gezakt naar 76%. Lemmens: “Ondanks de groeiende aandacht voor diversiteit en gendergelijkheid is vandaag naaktheid in de kunst nog altijd grotendeels vrouwelijk.”
Machtsmisbruik
“In de culturele sector misbruiken mannen hun machtspositie” verduidelijkt Lemmens: “"Oudere mannen flirten vaak met jongere vrouwen, die dat gedrag tolereren omdat ze zo een betere positie in het stuk kunnen krijgen. Het gebeurt vandaag nog altijd dat een regisseur aan een studente van 20 jaar vraagt of hij naar haar kot mag komen om het script van de film, waar ze stage loopt, te lezen. Vervolgens suggereert hij haar dit zonder hemd of minstens met een doorkijkblouse te doen.”
“In de culturele sector misbruiken mannen hun machtspositie” – Anneleen Lemmens (coördinator Engagement Arts)
"Vaak beginnen de problemen bij de audities," vertelt een leerling van de middelbare school Panorama in Antwerpen, die anoniem wenst te blijven: "Vrouwen worden hier vaak geconfronteerd met grensoverschrijdende verzoeken om überhaupt een kans te krijgen. Dat is absurd en niet te rechtvaardigen."
Hij benadrukt dat het talent en de vaardigheden van vrouwen vaak onvoldoende worden erkend: "Vrouwen beschikken over de nodige kwaliteiten, maar worden nog steeds 'aan de kant geschoven,' meestal in het voordeel van mannelijke kandidaten.” Dit soort situaties wijst volgens de leerling op een bredere ongelijkheid binnen de culturele sector, waarbij vrouwen structureel minder kansen krijgen.
Seksisme in films
De coördinator van Engagement Arts ervaart deze machocultuur ook in het Royal Institute for Theatre, Cinema and Sound (RITCS) in Brussel, waar ze een opleiding volgde. Daarnaast ergert Lemmens zich aan de stereotiepe karakterisering van de vrouw als domme supporter van haar man in bioskopen: "Films slagen vaak niet voor de Bechdel-test, wat wijst op een gebrek aan inclusieve verhaallijnen.” De Bechdel-test is een eenvoudige methode om te beoordelen hoe vrouwen worden vertegenwoordigd in films en andere fictieve werken. Een werk slaagt voor de test als aan de volgende drie criteria wordt voldaan: er zijn minstens twee vrouwelijke personages met een naam, deze vrouwen praten met elkaar en het gesprek gaat over iets anders dan een man.
“43 procent van de rolprenten toont nog altijd een zeer stereotiep en denigrerend beeld van de vrouw" – Anneleen Lemmens (coördinator Engagement Arts)
Volgens het culturele tijdschrift Rekto/Verso zijn 15 procent van de vrouwelijke personages in Belgische films schaars gekleed tegenover slechts 0,3 procent van de mannelijke personages. In totaal bekeek Sarah Vergaerde, master in Film-, Literatuur- en Theaterwetenschappen en master in Genderstudies, veertig films: “Vrouwen gaan vier keer meer uit de kleren dan mannen en zestig procent slaagde niet voor de Bechdel Test." Slechts 57 procent van de films in de database van Bechdeltest.com voldoen aan alle drie hun criteria. Lemmens: "Dat betekent dat 43 procent van de rolprenten nog altijd een zeer stereotiep en denigrerend beeld van de vrouw geeft."
Uit onderzoek van Charlie Magazine blijkt dat vrouwen ook in kinderfilms een dienende rol spelen, zelfs als prinsessen de hoofdrol spelen. Denk aan de klassieke Disney films: vrouwelijke personages zoals Assepoester doen het huishouden, zijn naïef en onderdanig zoals Belle of verleidelijk zoals Jasmine. Ook jongens ontsnappen in Disneyfilms trouwens niet aan stereotypering. Je ziet vechtersbazen zoals Gaston uit Belle en het beest, charmante prinsen zoals Aladdin en stoere binken zoals Hercules. Disneyfilms houden de ongelijkheid mee in stand. Genderrollen worden genormaliseerd en herhaald. Daarom stelt Engagement Arts net als in de politiek quota voor om deze discriminatie van de vrouw in de kunstwereld aan te pakken.
Vrouw van de toekomst
Aansluitend op de oproep van de Internationale Vrouwendag hebben vijf leerlingen van de ervaringsgerichte methodeschool Groenhout uit Antwerpen onder begeleiding van Eric Pompen, gepensioneerd journalist en PXL-docent, een reeks artikels gemaakt over de 'vrouw van de toekomst'. Hierin worden de huidige problemen en mogelijke oplossingen in de volgende deelgebieden toegelicht: arbeid, pers, productprijzen, sport, entertainment.
Uit literatuurstudies en gesprekken met experten blijkt dat de genderkloof in ons land nog altijd groot is, ondanks het feit dat meisjes in het hoger onderwijs het voortouw nemen. Gelukkig duiken een aantal lichtpunten in het duister op. Vooral in justitie nemen vrouwen de fakkel van de mannen over. Ook het loonverschil is ondertussen tot een minimum beperkt, uitgezonderd in de sport.
